भारतीय राज्यघटनेचे निर्माते मानल्या जाणाऱ्या भीमराव आंबेडकरांचा 1952 मध्ये झालेल्या पहिल्या लोकसभा निवडणुकीत पराभव झाला होता.
26 नोव्हेंबर 1949 रोजी भारताचे संविधान लागू कऱण्यात आले. नंतर 1952 मध्ये झालेल्या देशातील पहिल्या लोकसभा निवडणुकीत भारतरत्न डॉ बाबासाहेब आंबेडकर यांचां पराभव झाला. त्यांच्या निवडणुकीतील पराभव हा बराच काळ चर्चेचा विषय राहिला होता. तसेच फैजाबाद येथील उत्तर प्रदेश विधानसभेच्या पहिल्या पोटनिवडणुकीत समाजवादी विचारवंत आचार्य नरेंद्र देव यांचा अनपेक्षित पराभव झाला.
दुर्दैवाने बाबासाहेबांच्या जयंती आणि निर्वाणदिनी अनेक उत्सवी कार्यक्रम होऊनही आपल्या नव्या पिढीला त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वाची आणि कार्याची फारशी माहिती नाही. तो जे काही लिहितो, वाचतो किंवा म्हणतो त्यावर एकतर अजिबात चर्चा होत नाही किंवा विशिष्ट राजकीय दृष्टीकोनातून चर्चा केली जाते, त्यामुळे त्याचा खरा हेतू उघड होत नाही.
सुपरहीट भीम गीतांचे Lyrics साठी येथे क्लिक करा!
त्यामुळे स्वातंत्र्यानंतर पंडित जवाहरलाल नेहरू यांच्या पंतप्रधानपदा खाली स्थापन झालेल्या देशातील पहिल्या अंतरिम सरकारमध्ये ते कायदा व न्याय मंत्री होते हे फार कमी लोकांना माहीत आहे. पुढे अनेक मुद्द्यांवर काँग्रेसशी धोरणात्मक मतभेद असल्याने त्यांनी 27 सप्टेंबर 1951 रोजी पंडित नेहरूंना पत्र लिहून मंत्रिमंडळाचा राजीनामा दिला आणि 1942 मध्ये त्यांनी स्थापन केलेल्या अनुसूचित जाती महासंघाची जबाबदारी त्यांच्या व्यस्ततेमुळे व्यवस्थित चालली नाही. स्वातंत्र्य लढा उभा राहू न शकल्याने त्यांनी त्याला नव्याने बळ देण्यास सुरुवात केली.
1952 मध्ये पहिल्या सार्वत्रिक निवडणुका आल्या तेव्हा त्यांनी या महासंघाच्या बॅनरवर 35 उमेदवार उभे केले. पण त्या काळात काँग्रेसप्रती देशवासीयांमध्ये कृतज्ञतेची भावना होती की त्यांचे दोनच उमेदवार विजयी होऊ शकले. स्वतः डॉ.आंबेडकर महाराष्ट्रातील बॉम्बे सिटी उत्तर मतदारसंघातून निवडणूक हरले. त्यावेळच्या पद्धतीनुसार या जागेवरून दोन खासदार निवडून यायचे आणि दोन्ही काँग्रेसचे निवडून आले.
बाबासाहेबांना 1,23,576 तर काँग्रेसचे उमेदवार काजरोळकर यांना 1,37,950 मते मिळाली. हा हार डॉ. आंबेडकरांसाठी ते अधिक क्लेशदायक होते कारण महाराष्ट्र हे त्यांचे कार्यस्थान होते. त्यात भर म्हणजे मे 1952 मध्ये लोकसभेच्या पोटनिवडणुकीत ते पुन्हा उभे असतानाही त्यांना पराभव टाळता आला नाही. पण या पराभवांचा त्यांच्या राजकीय जीवनावर फारसा परिणाम झाला नाही कारण त्या काळात मोठ्या नेत्यांनी निवडणुकीतील विजय-पराजयाला फारसे महत्त्व दिले नाही आणि त्यांची धोरणे आणि कल्पनांचा प्रचार-प्रसार करण्याची संधी म्हणून घेतली.
तथापि, नंतर बाबासाहेबांनी राज्य परिषदेत मुंबईला दिलेल्या 17 जागांपैकी एका जागेसाठी उमेदवारी दाखल केली आणि तेथून ते निवडून आले. या संदर्भात हेही जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे की, बाबासाहेबांच्या या पराभवांमुळे त्यांच्याशी असहमत असलेले नेते आणि पक्ष त्यांना दलितांचे नेतृत्व करण्याचा किंवा त्यांच्या बाजूने बोलण्याचा नैतिक अधिकार नसल्याचा युक्तिवाद करत होते कारण दलित त्यांना मत दिले नाही आणि त्यांच्यासोबत राहण्याऐवजी ते महात्मा गांधींच्या मागे एकवटले आहेत.
योगायोगाने बाबासाहेबांनी ज्या संविधानाच्या निर्मितीत आपले अविस्मरणीय योगदान दिले, त्या संविधान सभेच्या सदस्यांमध्येही त्यांचे नाव नव्हते. बाबासाहेबांच्या समर्थकांना हे आवडले नाही, म्हणून बंगालमधील एका दलित सदस्याने संविधान सभेच्या सदस्यत्वाचा राजीनामा देऊन त्यांच्या सदस्यत्वाचा मार्ग मोकळा केला.
*हा लेख The Wire Hindi यांच्या लेखाचा मराठी अनुवाद आहे. संपूर्ण Source येथे उपलब्ध आहे.
जर तुमच्याकडील काही लेख, आंबेडकरी चळवळीतील काही माहिती , जुन्या भीम गीतांचे Lyrics किंवा काहीही Suggestion असतील तर आम्हाला Instagram वरती मेसेज करून किंवा inquiry@jaybhimtalk.in येथे क्लिक करून मेल करा. जय भीम
आम्हाला Instagram वर फॉलो करा!
आम्ही दिलेली माहिती आवडली असेल तर ती नक्की शेअर करून आम्हाला Support करा.
