थेरवाडा म्हणजे काय | What is Thervada in Marathi | Thervada बौध्द मराठी

थेरवडा बौध्द म्हणजे काय | What is Thervada Buddhism | Thervada बौध्द धम्म 

बौद्ध धर्माच्या अनेक शाखांपैकी थेरवाद ( Theravada ) ही सर्वात जुनी आणि परंपरागत शाखा आहे. बुद्धाच्या (ईसापूर्व सहावे-पाचवे शतक) उपदेशांवर आधारित, थेरवाद बौद्ध धर्म हा आत्मिक विकासाचा आणि दुःखमुक्तीचा मार्ग दाखवतो. भारतात जन्मलेल्या बुद्धाने (सिद्धार्थ गौतम) जीवनातील दुःखावर मात करण्याचा मार्ग शोधला आणि थेरवाद बौद्ध धर्म ही त्या शाश्वत शिकवणीची देण आहे. या ब्लॉगमध्ये आपण थेरवादाचा इतिहास, तत्वज्ञान, ग्रंथ, सराव आणि आजच्या जगात त्याचे स्थान यांचा शोध घेणार आहोत.

भगवान बुद्धाने स्थापन केलेल्या बौद्ध भिक्षुसंघात सर्व प्रकारचे लोक होते वादविवाद, शास्त्रार्थ खंडन मंडन, स्वतंत्र बुद्धीने तर्क किंवा विचार करणे आणि त्या विचारात जे तत्त्व गवसले असेल ते सभेत निःसंकोच सांगणे अशा प्रकारचे बौद्धिक स्वातंत्र्य मठात आणि विहारात राहणाऱ्या प्रत्येक भिक्षूला मिळत असे. या विचारस्वातंत्र्यामुळेच वैशाली येथे भरलेल्या बौद्ध भिक्षूंच्या दुसऱ्या धर्मपरिषदेत मतभेदांची तीव्रता होऊन बौद्ध भिक्षूत पूर्वेकडील (वैशाली व पाटलीपुत्र येथे राहणारे) व पश्चिमेकडील (कौशांबी व अवन्तीकडील) असे दोन गट पडले. यापैकी पश्चिमेकडच्या गटाने निर्माण केलेल्या पंथाला हीनयान म्हणतात व पूर्वेकडील पंथाला थेरवाद म्हणतात. या पंथात बुद्धाला महात्मा समजतात पण देव मानत नाहीत. हा पंथ त्रिपिटक ग्रंथाप्रमाणे आचरण करतो.

थेरवादाचा अर्थ आणि इतिहास

थेरवाद या शब्दाचा अर्थ "थेर" (जुने) आणि "वाद" (शिकवण) असा होतो. त्याचा अर्थ "जुनी शिकवण" असा होतो.

थेरवाद बौद्ध धर्म हा बुद्धाच्या मूळ उपदेशांवर आणि आचरणांवर आधारित असल्याचे मानले जाते.

बुद्धाच्या मृत्यूनंतर शेकडो वर्षांनी बौद्ध धर्माच्या विविध शाखांमध्ये विभाजन झाले. थेरवाद ही सर्वात जुनी आणि सर्वात परंपरागत शाखा बनली.

थेरवाद बौद्ध धम्माची मूलभूत तत्वे

• चार आर्य सत्य: थेरवाद बौद्ध धर्म दुःख (दुःख) हेच जीवनसत्य मानतो. दुःखाला कारण (समुदय), दुःख निवारणाचा मार्ग (मार्ग), आणि दुःखनिवृत्ती (निरोध) या चार आर्य सत्यांवर भर देतो.
• आष्टांगिक मार्ग: दुःखमुक्तीचा मार्ग (मार्ग) हा आठ टप्प्यांचा मार्ग आहे ज्यामध्ये सम्यक दृष्टी, सम्यक संकल्प, सम्यक वाणी, सम्यक कर्म, सम्यक जीविकोपार्जन, सम्यक प्रयत्न, सम्यक स्मृती आणि सम्यक समाधी यांचा समावेश होतो.
• कर्म आणि पुनर्जन्म: थेरवाद बौद्ध धर्म कर्म आणि पुनर्जन्मावर विश्वास ठेवतो. आपले कर्म (कृत्य) पुढील जन्मांवर परिणाम करतात.
• संघ (Sangha): बौद्ध भिक्षू (भिक्षुणी) आणि उपासकांचे समुदाय म्हणजेच संघ. थेरवाद बौद्ध धर्मात संघाचे विशेष स्थान आहे.

Read More: What Is Theravada Buddhism?

महत्वाचे बदल:

• दुसरी बौद्ध धम्म परिषद (इ.स.पू. 383): बुद्धाच्या मृत्यूनंतर शिकवणुकीवर चर्चा आणि वादविवादांसाठी आयोजित केलेली ही परिषद होती. यात विनय, अभिधम्म आणि स्त्रियांचा भिक्षुणी संघात प्रवेश यासारख्या अनेक मुद्द्यांवर वादविवाद झाले.
• विभाजन: वादविवादामुळे बौद्ध भिक्षु दोन गटात विभागले गेले - स्थविरवाद (थेरवाद) आणि महासंघिक.
• स्थविरवादाचा उदय: स्थविरवाद गटाने त्रिपिटक (बौद्ध धर्मातील सर्वात जुने आणि सर्वात प्रामाणिक ग्रंथ) आणि ज्येष्ठ भिक्षूंच्या शिकवणीवर भर दिला.
• महासंघिकाचा उदय: महासंघिक गट अनेक शाखांमध्ये विभागला गेला आणि कालांतराने महायान, वज्रयान आणि तिबेटी बौद्ध धर्म यासारख्या अनेक नवीन बौद्ध परंपरा निर्माण झाल्या.
• थेरवादाचा प्रसार: थेरवाद बौद्ध धर्म श्रीलंका, म्यानमार, थायलंड, कंबोडिया आणि लाओस या देशांमध्ये प्रमुख बनला.

महत्त्वाचे टप्पे:

• इ.स.पू. 500: बुद्धाचे महापरिनिर्वाण आणि पहिली बौद्ध धर्मपरिषद.
• इ.स.पू. 383: दुसरी बौद्ध धर्मपरिषद आणि थेरवाद आणि महायान यांच्यातील विभाजन.
• इ.स. 250: बौद्ध धर्म श्रीलंकेत पोहोचतो.
• इ.स. 1000: थेरवाद बौद्ध धर्म दक्षिणपूर्व आशियात प्रमुख बनतो.
• 1956: डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी नवयान बौद्ध धर्माची स्थापना केली.

वाचा धम्मचक्र प्रवर्तन दिनानिमित्त ची माहिती 

दुसरी बौद्ध धर्मपरिषद आणि थेरवाद आणि महायान यांच्यातील विभाजन

बुद्धाच्या महापरिनिर्वाणानंतर, त्यांच्या शिकवणुकीवर चर्चा आणि वादविवादांसाठी अनेक बौद्ध धर्मपरिषदा आयोजित करण्यात आल्या. या परिषदांमध्ये बौद्ध धर्माच्या तत्त्वज्ञानावर, नियमांवर आणि प्रथांवर चर्चा झाली आणि अनेक महत्त्वाचे निर्णय घेण्यात आले.

दुसरी बौद्ध धर्मपरिषद, जी इ.स.पू. 383 मध्ये राजगीर येथे आयोजित करण्यात आली होती, ती बौद्ध इतिहासातील एक महत्त्वपूर्ण टप्पा मानली जाते. या परिषदेत बौद्ध भिक्षु दोन गटात विभागले गेले: थेरवाद आणि महासंघिक.

दुसऱ्या बौद्ध धर्मपरिषदेतील विभाजन बौद्ध धर्माच्या विकासावर मोठा प्रभाव टाकणारा एक महत्त्वपूर्ण क्षण होता. या विभाजनामुळे थेरवाद आणि महायान अशा दोन प्रमुख बौद्ध परंपरांचा उदय झाला.

1. थेरवाद (Theravada): थेरवाद बौद्ध धर्म श्रीलंका, म्यानमार, थायलंड, कंबोडिया आणि लाओस या देशांमध्ये प्रमुख बनला.
2. महायान(Mahayana): महायान बौद्ध धर्म चीन, जपान, कोरिया, तिबेट आणि व्हिएतनाम या देशांमध्ये प्रमुख बनला.

महायान विषयी ची माहिती साठी आताच येथे क्लिक करा!

थेरवाद बौद्ध धम्मातील ग्रंथ

त्रिपिटक: थेरवाद बौद्ध धर्माचा पाया त्रिपिटक हा प्राचीन बौद्ध ग्रंथसंग्रह आहे. यात सुत्तपिटक (बुद्धाच्या उपदेश), विनयपिटक (आचरणांचे नियम) आणि अभिधम्मपिटक (बौद्ध तत्वज्ञानाचा सखोल अभ्यास) यांचा समावेश होतो.

थेरवाद बौद्ध धर्माचा सराव

• ध्यान: थेरवाद बौद्ध धर्मात ध्यानधारणेवर भर दिला जातो. मन शांत करणे आणि समज विकसित करणे हे ध्यानाचे ध्येय असते.
• शील (नैतिक आचरण): थेरवाद बौद्ध धर्म पाच शील (नैतिक नियम) जसे की हिंसा न करणे, चोरी न करणे, व्यभिचार न करणे, खोटे बोलणे टाळणे आणि मद्य आणि intoxicants टाळणे यांचे पालन करण्यावर भर देतो.

हेही पाहा: भारतातील बौध्द धम्म आणि इतिहास 

भारतातील थेरवाद बौद्ध (Theravada Buddhism in India):

• भारतात डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या प्रेरणास्थानी नवयान बौद्ध धर्म हा थेरवाद परंपरेवर बराचसा आधारित आहे.
• महाराष्ट्रात आढळणारा बौद्ध धर्म बहुतांशात नवयान बौद्ध धर्माचाच आहे.
• डॉ. आंबेडकर यांनी 14 ऑक्टोबर 1956 रोजी दीक्षा घेऊन बौद्ध धर्माचा स्वीकार केला आणि नवयान बौद्ध धर्माची स्थापना केली.

भिक्षु (भिक्षुणी) आणि उपासक परंपरा

थेरवाद बौद्ध धर्मात भिक्षू (भिक्षुणी) आणि उपासक या दोन मुख्य सरावगार आहेत.

• भिक्षू (भिक्षुणी): आपले संपूर्ण जीवन बौद्ध धर्माच्या अभ्यासाला आणि प्रचाराला समर्पित करणारे पुरुष आणि स्त्रिया. ते/ती कठोर आचरणांचे पालन करतात आणि ध्यान आणि अभ्यासाच्या माध्यमातून आत्मज्ञान प्राप्त करण्याचा प्रयत्न करतात.
• उपासक: गृहस्थ जीवन जगतात राहून बौद्ध धर्माचे पालन करणारे लोक. ते पाच शील (नैतिक नियम) पाळतात, नियमित ध्यान करतात आणि बौद्ध शिकवणींचा अभ्यास करतात.

थेरवडा बौद्ध धर्मा ची भाषा 

थेरवाद बौद्ध धर्मात अनेक भाषा वापरल्या जातात, परंतु पाली ही सर्वात महत्वाची आणि पवित्र भाषा आहे. स्थानिक भाषांमध्ये बौद्ध धर्मग्रंथांचे भाषांतर आणि शिकवण दिल्यामुळे थेरवाद बौद्ध धर्म जगभरातील लोकांसाठी अधिक सुलभ आणि सुगम झाला आहे.

पाली भाषा:

• पाली ही थेरवाद बौद्ध धर्माची प्राचीन आणि पवित्र भाषा आहे.
• त्रिपिटक (बौद्ध धर्मातील सर्वात जुने आणि सर्वात प्रामाणिक ग्रंथ) मूळतः पाली भाषेत लिहिले गेले होते.

• आजही पाली भाषेचा वापर थेरवाद बौद्ध ग्रंथांचे वाचन, मंत्रजप आणि धार्मिक विधींमध्ये केला जातो.
• श्रीलंका, म्यानमार, थायलंड आणि कंबोडिया या देशांमध्ये पाली भाषेचा अभ्यास आणि वापर केला जातो.

आजचा थेरवाद बौद्ध धर्म

आज, थेरवाद बौद्ध धर्माचे अंदाजे 500 दशलक्ष अनुयायी आहेत आणि ते जगभरातील अनेक देशांमध्ये आढळते. त्याचे बहुसंख्यक अनुयायी श्रीलंका, म्यानमार, थायलंड, कंबोडिया आणि लाओस या देशांमध्ये आहेत. भारतातही डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या नवयान बौद्ध धर्माच्या रूपाने थेरवादा परंपरेचा प्रभाव दिसून येतो.

आजच्या जगात थेरवाद बौद्ध धर्माला अनेक आव्हानांचा सामना करावा लागत आहे. यात आधुनिक जगात त्याच्या परंपरांचे जतन करणे, सामाजिक सुधारणांशी जुळवून घेणे आणि इतर धर्मांची स्पर्धा यांचा समावेश आहे.

तथापि, थेरवाद बौद्ध धर्म जगभरातील अनेकांसाठी आध्यात्मिक मार्गदर्शन आणि प्रेरणाचा स्रोत राहतो. त्याच्या समृद्ध इतिहास, शिकवणी आणि परंपरांमुळे थेरवाद बौद्ध धर्म भविष्यातही टिकून राहण्याची आणि विकसित होण्याची शक्यता आहे.

Source: Wikipedia/Google

या लेखा मध्ये काही चुक झाली असेल तर खाली दिलेल्या E-mail वर आम्हाला कळवा.

Visit Now' www.proptak.in

जर तुमच्याकडील काही लेख, आंबेडकरी चळवळीतील काही माहिती , जुन्या भीम गीतांचे Lyrics किंवा काहीही Suggestion असतील तर आम्हाला Instagram वरती मेसेज करून किंवा inquiry@jaybhimtalk.in येथे क्लिक करून मेल करा. जय भीम 

आम्हाला Instagram वर फॉलो करा!

आम्ही दिलेली माहिती आवडली असेल तर ती नक्की शेअर करून आम्हाला Support करा.