Dalit History Month : दलित हिस्ट्री मंथ काय आहे ? What Is Dalit History Month in Marathi

Dalit History Month : दलित हिस्ट्री मंथ काय आहे ? What Is Dalit History Month?  | दलित इतिहास महिना काय आहे? | Jaybhimtalk विशेष लेख 

Dalit History Month: भारतातील एक सांस्कृतिक आणि सामाजिक उत्सव

भारत देश हा विविधतेने नटलेला देश आहे, जिथे अनेक संस्कृती, परंपरा आणि इतिहास एकत्र येऊन एक अनोखी ओळख निर्माण करतात. या विविधतेमध्ये एक महत्त्वाचा आणि तरीही अनेकदा दुर्लक्षित घटक म्हणजे दलित समाजाचा इतिहास. हा इतिहास सांगण्यासाठी आणि त्याला मान्यता देण्यासाठी दरवर्षी एप्रिल महिना ‘Dalit History Month’ म्हणून साजरा केला जातो. पण हा महिना नेमका काय आहे? तो का साजरा केला जातो? त्यामागील कारणे काय आहेत? आणि कोण तो साजरा करतं? या सर्व प्रश्नांची उत्तरे आपण या लेखात सविस्तरपणे जाणून घेणार आहोत.

Jay Bhim Talk 'Dalit History Month' विशेष लेख वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा!

Dalit History Month म्हणजे काय?

‘Dalit History Month’ हा एक असा काळ आहे ज्यामध्ये दलित समाजाच्या इतिहासाला, त्यांच्या संघर्षांना, विजयांना आणि योगदानाला केंद्रस्थानी ठेवून त्यांच्याबद्दल जागरूकता निर्माण केली जाते. हा महिना दरवर्षी एप्रिल महिन्या मध्ये साजरा केला जातो आणि याला प्रेरणा मिळाली आहे अमेरिकेतील ‘Black History Month’ या संकल्पनेतून. भारतात दलित समाज हा ऐतिहासिकदृष्ट्या उपेक्षित आणि शोषित राहिला आहे. त्यांच्या कथा, त्यांचे नायक आणि त्यांचे योगदान हे मुख्य प्रवाहातील इतिहासातून अनेकदा वगळले गेले आहेत. म्हणूनच, Dalit History Month हा त्यांच्या या गोष्टींना प्रकाशात आणण्याचा एक प्रयत्न आहे.

हा उपक्रम 2015 मध्ये सुरू झाला, जेव्हा काही दलित महिलांनी - ज्यात थेंमोझी सौंदरराजन, संघपाली अरुणा, आशा कौटल, क्रिस्टीना धनुजा, मारी झ्विक-मैत्रेयी आणि मनीषा देवी यांचा समावेश होता - यांनी एकत्र येऊन ही संकल्पना मांडली. त्यांना वाटलं की, ज्याप्रमाणे Black History Month आफ्रिकन-अमेरिकन लोकांच्या इतिहासाला मान्यता देतो, त्याचप्रमाणे दलित समाजाच्या इतिहासालाही असा एक मंच मिळायला हवा. हा महिना डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या जन्ममहिन्याशीही जोडला गेला आहे, कारण त्यांचा जन्म 14 एप्रिल 1891 रोजी झाला होता. त्यामुळे एप्रिल ( April ) हा महिना या साजरेपणासाठी निवडला गेला.

हेही पाहा : एप्रिल महिन्यातील Ambedkarite दिनविशेष साठी येथे क्लिक करा

Dalit History Month का साजरा करावा?

Dalit History Month साजरा करण्यामागे अनेक कारणे आहेत, आणि ती सर्व सामाजिक न्याय, समता आणि इतिहासाच्या पुनर्लेखनाशी जोडलेली आहेत. चला, ही कारणे आपण थोडक्यात समजून घेऊया:

• इतिहासाला मान्यता देणे: भारताचा इतिहास हा बहुतेकदा उच्चवर्णीय दृष्टिकोनातून लिहिला गेला आहे. दलित समाजाच्या योगदानाला, त्यांच्या संघर्षांना आणि त्यांच्या नायकांना या इतिहासात फारसं स्थान मिळालेलं नाही. हा महिना त्यांच्या या गोष्टींना प्रकाशात आणतो आणि त्यांना योग्य तो सन्मान देतो.
• जागरूकता निर्माण करणे: आजही अनेकांना दलित समाजाच्या इतिहासाबद्दल फारशी माहिती नसते. त्यांच्यावर झालेले अत्याचार, त्यांनी केलेला प्रतिकार आणि त्यांनी मिळवलेले यश याबद्दल लोकांना माहिती देणं हा या साजरेपणाचा उद्देश आहे.
• प्रेरणा देणे: दलित समाजातील अनेक व्यक्तींनी - जसे की बाबासाहेब आंबेडकर, जोतिबा फुले, सावित्रीबाई फुले, उदादेवी, बिरसा मुंडा - आपल्या कर्तृत्वाने इतिहास घडवला आहे. त्यांच्या कथा तरुण पिढीला प्रेरणा देऊ शकतात, विशेषतः जे आजही जातीआधारीत भेदभावाला सामोरे जात आहेत.
• सामाजिक बदलासाठी पाऊल: हा महिना केवळ इतिहास सांगत नाही, तर आजच्या काळातील जातीवाद आणि भेदभाव यावर चर्चा घडवून आणतो. यामुळे समाजात समानतेची भावना निर्माण होण्यास मदत होते.

हेही पाहा: डॉ बाबासाहेब आंबेडकर यांनी केलेले सत्याग्रह जाणून घ्या येथे क्लिक करा!

Dalit History Month मागील कारणे काय आहेत?

Dalit History Month साजरा करण्यामागे खोलवर रुजलेली ऐतिहासिक आणि सामाजिक अशी कारणे आहेत. भारतात जातीव्यवस्था ही हजारो वर्षांपासून अस्तित्वात आहे. वेदकाळापासूनच समाजाला चार वर्णांमध्ये विभागलं गेलं - ब्राह्मण, क्षत्रिय, वैश्य आणि शूद्र. पण यापलीकडेही एक वर्ग होता, ज्याला ‘अस्पृश्य’ मानलं गेलं. या अस्पृश्यांना - ज्यांना नंतर ‘दलित’ असं संबोधलं गेलं , समाजाच्या मुख्य प्रवाहातून वगळण्यात आलं. त्यांना नीच कामं करायला लावली गेली, त्यांच्यावर अत्याचार झाले आणि त्यांना शिक्षणापासून वंचित ठेवलं गेलं. 00

या अन्यायाविरुद्ध अनेकांनी बंड पुकारलं. 19व्या शतकात जोतिबा फुले आणि सावित्रीबाई फुले यांनी दलित आणि महिलांच्या शिक्षणासाठी पुढाकार घेतला. 20व्या शतकात डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी अस्पृश्यतेविरुद्ध लढा दिला आणि भारतीय संविधानाच्या माध्यमातून समतेचा पाया रचला. पण तरीही, या संघर्षांच्या कथा मुख्य प्रवाहातून गायब झाल्या. त्याचबरोबर, स्वातंत्र्यलढ्यातही दलितांचं योगदान - जसं की 1857 च्या बंडात उदादेवीचं शौर्य - हे विसरलं गेलं.

‘Dalit History Month’ ही संकल्पना या सर्व गोष्टींना पुन्हा जिवंत करण्याचा प्रयत्न आहे. याला प्रेरणा मिळाली आहे अमेरिकेतील Black Panther चळवळीतून आणि Black History Month मधून. 1970 च्या दशकात महाराष्ट्रात ‘Dalit Panther’ नावाची चळवळ उभी राहिली, जी Black Panther पासून प्रेरित होती. या चळवळीने दलित तरुणांना आपल्या हक्कांसाठी लढण्याची प्रेरणा दिली. त्याच धर्तीवर, Dalit History Month हा आधुनिक काळातील एक सांस्कृतिक आणि सामाजिक लढा आहे.

Dalit बहुजन साहित्य Pdf स्वरुपात Download करण्यासाठी येथे क्लिक करा!

Dalit History Month कोण साजरा करतं?

Dalit History Month हा प्रामुख्याने दलित समाजातील लोक साजरा करतात, पण त्यात सहभागी होणाऱ्यांची व्याप्ती आता वाढत चालली आहे. यात खालील गटांचा समावेश होतो:

• आंबेडकरवादी: डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे अनुयायी, ज्यांना ‘आंबेडकरवादी’ म्हणतात, हे या साजरेपणात सर्वात सक्रिय असतात. त्यांच्यासाठी हा महिना बाबासाहेबांच्या विचारांचा आणि कार्याचा उत्सव असतो.
• दलित कार्यकर्ते आणि संघटना: भारतात आणि परदेशात अनेक दलित कार्यकर्ते आणि संघटना - जसं की ‘Project Mukti’, ' Ambedakr International Mission’ - या महिन्यात कार्यक्रम आयोजित करतात.
• शैक्षणिक संस्था: भारताबाहेर, विशेषतः अमेरिका, कॅनडा आणि ऑस्ट्रेलियासारख्या देशांमध्ये, अनेक विद्यापीठे आणि शैक्षणिक संस्था या महिन्यात चर्चासत्रे, प्रदर्शने आणि व्याख्याने आयोजित करतात. उदाहरणार्थ, कॅनडाच्या ब्रिटिश कोलंबिया प्रांताने 2022 मध्ये एप्रिलला अधिकृतपणे ‘Dalit History Month’ म्हणून मान्यता दिली.
• सामान्य नागरिक: आता हळूहळू सामान्य नागरिकही - विशेषतः जे सामाजिक न्याय आणि समतेत विश्वास ठेवतात - या साजरेपणात सहभागी होत आहेत. Social Media वर #DalitHistoryMonth हा हॅशटॅग वापरून अनेकजण आपले विचार मांडतात.

Dalit History Month चे महत्त्व समजून घेण्यासाठी काही उदाहरणे आणि संशोधन पाहणं महत्त्वाचं आहे. ‘Dalit Studies’ हा एक शैक्षणिक क्षेत्र म्हणून उदयाला येत आहे, ज्यामध्ये इतिहासकार आणि संशोधक दलितांच्या कथा शोधत आहेत. उदाहरणार्थ, रामनारायण रावत यांच्या ‘Dalit Studies’ (2016) या पुस्तकात असं नमूद केलं आहे की, दलितांचा इतिहास हा केवळ शोषणाचा नाही, तर प्रतिकाराचा आणि सर्जनशीलतेचाही आहे.

उदाहरण एक उदादेवीचं शौर्य:

1857 च्या स्वातंत्र्यसंग्रामात उदादेवी ही एक दलित महिला योद्धा होती. तिने लखनऊमध्ये ब्रिटिश सैन्याविरुद्ध लढा दिला आणि शेकडो सैनिकांना एकटीने मारलं. पण तिचं नाव इतिहासात फारसं सापडत नाही. दलित इतिहास महिन्यात तिच्यासारख्या नायिकांची आठवण केली जाते.

उदाहरण 2: मराठी दलित साहित्य

मराठीत दलित साहित्याची परंपरा खूप समृद्ध आहे. बेबीताई कांबळे यांच्या ‘द प्रिझन्स वी ब्रोक’ या आत्मचरित्रात दलित महिलांच्या जीवनाचं चित्रण आहे. असं साहित्य या महिन्यात वाचलं आणि चर्चिलं जातं. 99

उदाहरण 3: आंतरराष्ट्रीय मान्यता

2024 मध्ये कॅनडाच्या बर्लिंग्टन शहराने एप्रिलला ‘Dalit History Month’ आणि 14 एप्रिलला ‘डॉ. बी.आर. आंबेडकर यांची जयंती ही समता दिन’ म्हणून घोषित केलं. हे दर्शवतं की हा उत्सव आता जागतिक स्तरावर पोहोचला आहे.

हेही पाहा : 14 एप्रिल भीमजयंती 2025 शुभेच्छा | भीमजयंती शुभेच्छा मराठी | Bhimjayanti Wishesh Marathi

Dalit History Month हा केवळ एक साजरेपणा नाही, तर एक चळवळ आहे. ही चळवळ इतिहासाला पुन्हा लिहिण्याची, उपेक्षितांना आवाज देण्याची आणि समाजात समता आणण्याची आहे. हा महिना आपल्याला शिकवतो की, इतिहास हा सर्वांचा असतो - तो फक्त विजेत्यांचा किंवा उच्चवर्णीयांचा नाही. बाबासाहेब आंबेडकर, जोतिबा फुले, सावित्रीबाई फुले यांच्यासारख्या व्यक्तींच्या कार्याला सलाम करत हा महिना आपल्याला प्रेरणा देतो की, आपणही या लढ्यात सहभागी व्हावं.

या लेखासाठी अनेक स्रोतांचा अभ्यास केला - ज्यात ‘Dalit History Month’ ची अधिकृत वेबसाइट, ‘Feminies In Indian चे लेख, आणि बीबीसी मराठीचे अहवाल यांचा समावेश आहे. मला आशा आहे की हा लेख तुम्हाला या विषयाची खोली समजण्यास मदत करेल. चला, या April मध्ये आपणही #DalitHistoryMonth ला पाठिंबा देऊया आणि आपल्या इतिहासाचा हा भाग जाणून घेऊया!

वरील माहिती मध्ये जर काही चुक झाली असेल तर नक्की आम्हाला E-Mail द्वारे कळवा, आम्हाला Suggestions देण्यासाठी येथे क्लिक करा!

Latest Updates साठी आम्हाला WhatsApp, Facebook, Instagram ला फॉलो आणि YouTube ला Subscribe करून Support करा! जय शिवराय जय भीम 💙🧡🙏!